De vier basisemoties - Benut ze effectief

Alle emoties die wij als mens kunnen ervaren zijn te herleiden tot vier basisemoties: Blijheid, Boosheid, Bangheid en Bedroefdheid. Vaak wordt er aan deze 4 B's nog een 5de toegevoegd: ‘Body’. Deze term wordt gebruikt voor alle lichamelijke emoties of gevoelens die mensen los van de vier psychologische basisemoties kunnen ervaren. Want dat wordt nog weleens vergeten. Los van onze geestelijke gemoedstoestand hebben emoties ook een fysiek effect. Lijfelijk zijn emoties een lading van energie die zich in het lijf opbouwt en die zich, als het natuurlijk verloop de kans krijgt, ook weer ontlaadt.

Elke basisemotie heeft een functie. Wanneer je de functie van een emotie kent, ben je beter in staat om de emotie te (h-)erkennen en er effectief mee om te gaan. Je kunt de emotie dan vóór je laten werken in plaats van tegen je. Dit laatste blijkt in de praktijk vaak makkelijker gezegd dan gedaan.

Boosheid
De functie van de emotie boosheid is het bewaken van grenzen. Boos worden is gezond. Het heeft als functie het kwetsbare te beschermen en treedt op als er een bepaalde grens wordt overschreden.

Juist als boosheid er niet mag zijn wordt deze ineffectief. Het kan zich dan omzetten in woede, agressief of (zelf-)destructief gedrag en gaat zich op den duur vastzetten in het lichaam.

Angst
De functie van de emotie angst is je in beweging te brengen naar veiligheid. Als je angst effectief benut, denk je extra goed na, wordt je waarnemingsvermogen scherper, neemt je gevoeligheid toe en groeit je lichamelijke vermogen gigantisch.

Als angst er niet mag zijn of onderdrukt wordt, wordt deze vaak groter. Alles wat je uitsluit, krijgt namelijk macht. Je wordt dan bang voor je angst. De angst zal hoe dan ook uiting vinden, wellicht op een ander vlak in je leven.

Verdriet
De functie van de emotie verdriet is het verwerken van verlies en het aangeven van de behoefte aan steun. Iedereen krijgt in zijn leven met verlies te maken. De functie van verdriet is om – waar mogelijk met steun van anderen – een verbinding te maken met het verlorene, zodat afstand nemen mogelijk wordt.

Veel mensen zijn bang om verdriet toe te laten. Ze willen zich niet bezighouden met ellende en zich richten op ‘vrolijke dingen’. Of ze zijn bang dat het toelaten van verdriet zoveel losmaakt dat er geen einde aan het verdriet komt. Toch wil de emotie verdriet gevoeld worden. Het wil eruit. Juist het ervaren van verdriet kan voor opluchting zorgen. Het ontvangen van steun van anderen werkt hierbij versterkend. Laat verdriet toe! Je kunt erop vertrouwen dat verdriet, net als een begin, ook een einde heeft.

Blijdschap
De functie van de emotie blijdschap is opladen. Blijdschap stimuleert levenslust. Door blij te zijn laad je op en ben je beter in staat toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden. Blijdschap heeft een grote genezende kracht.

Veel mensen zijn bang voor hun blijdschap. Want blijdschap, voorspoed en geluk kun je ook weer verliezen. Is het dan niet makkelijker het in de eerste plaats niet te ervaren? Een andere reden om bang te zijn voor blijdschap is dat mensen zich schuldig voelen over hun blijdschap. Dit kan te maken hebben met een naaste, bijvoorbeeld een ouder of broertje/zusje die (tijdelijk) niet blij door het leven gaat. Het is nogal wat om gelukkiger te zijn dan iemand van wie je zielsveel houdt.

Body
Je lichamelijke gevoelens (Body) maken je bewust van je lichamelijke behoeftes. Lichamelijke gevoelens geven je de energie om lichamelijke behoeften zoals honger, pijn, warmte en initimiteit te bevredigen of een toename van de behoefte te vermijden.

Lichamelijke gevoelens zijn lastig te miskennen. Toch gaan velen van ons aan onze lichamelijke gevoelens voorbij. Hoe vaak neem je geen pilletje of middeltje bij lichamelijke kwaaltjes? Het symptoom wordt hier weliswaar door verholpen, maar het oorspronkelijke signaal van het lichaam wordt gemist of vermeden.

Tijdens het opgroeien krijg je boodschappen mee die vormen hoe je omgaat met je emoties. Helaas zijn dit vaak boodschappen waardoor je het idee krijgt dat je emoties niet gezond en niet welkom zijn. 

‘Doe toch niet zo onzeker’, ‘Stel je niet zo aan’, ‘Huilen is voor watjes’…

Je leert jezelf hiermee aan om je emoties te negeren of te onderdrukken (depressie). Maar juist het negeren, onderdrukken of verbergen is waar je de mist ingaat.

Een miskende of onderdrukte emotie is als een ballon onder water. Hoe verder je hem naar beneden drukt, hoe groter de kracht in de ballon wordt om weer omhoog te komen. Totdat het onderdrukken niet meer werkt. De ballon schiet omhoog. De emotie komt dan in volle vaart naar de oppervlakte. BAM. Het kwaad is geschied. Waarschijnlijk gebeurt in zo’n situatie precies waar je bang voor was: je hebt je emoties niet meer onder controle. Hierdoor zeg of doe je iets waar je later spijt van hebt en word je alleen maar nog banger voor je emotie.

Omgaan met emoties komt op verschillende plekken terug in ons aanbod. Bekijk bijvoorbeeld onze opleiding Professioneel Coachen.

Wil je effectiever omgaan met je emoties? Ontdek hoe van depressie (onderdrukken) naar expressie (beweging naar buiten) gaat. Vraag de hand-out aan met verdiepende theorie en concrete oefening(en).